DERİNKUYU: Türkçe konuşan Ortodoksların (Karamanlılar) önemli merkezlerinden biri idi. İki büyük kilisesi halen ayaktadır. Yeraltı Şehri Anadolu’nun en büyüğüdür.

Derinkuyu’ya Türklerin 1071 Malazgirt Zaferi ile geldikleri düşünülmektedir. İlk yerleşim yerlerinin ise Çepni (Çekmi) adı verilen ilçenin doğusundaki bölge olduğu söylenmektedir. Rumlar, Türklerin Derinkuyu’nun merkezine yerleşmesine izin vermediklerinden dolayı ilk dönemlerde yaylalara yerleşmek zorunda kalmışlardır.

Derinkuyu’nun ilk adı Melegöbü’dür. Melegöbü, Eti dilinde “zor geçim” anlamına geliyordu. 1927 yılında bucak merkezi olunca Melegöbü’ye Derinkuyu adı verilmiştir. 1927 yılında bucak olan Derinkuyu, 1930 yılında kasaba, 1960 yılında ise ilçe olmuştur.

Konya Vilayetinin Nevşehir Kaymakamlığına bağlı köyün Ortodoks nüfusu, 19. yüzyılın sonunda 1600 iken, 1924 yılına gelindiğinde 765’e düşmüştür. Köyün erkekleri, çalışmak için başta İstanbul olmak üzere (1924 yılında 850 kişi) İzmir, Atina ve New York’a göç etmişlerdir. İstanbul’dakiler bakkallık, tütüncülük, emlak satışı ve bankerlikle uğraşmıştır. Bunların bağışlarıyla, Malakopi’deki eğitimin oldukça gelişmiş ve 19. yüzyılın sonunda, sekiz sınıftan oluşan bir meslek okulu ve bir de kız okulu açılmıştır (Meryem Orakçı, 2018).

16 YY Tahrir Defteri kayıtlarına göre “Melegöbü” olarak bilinen köyde Gayrimüslim ahali yaşamaktadır. 20 YY. Başlarında Karamanlı/Rum nüfusun çoğunlukta olduğu bir nahiye konumundadır.

Eylül 1937 de Bulgaristan’dan 70 hane ve 271 kişi Derinkuyu, Suvermez ve Zile’ye yerleştirilmiştir

Malakopi’den 200 aile daha önce İstanbul’a yerleştiğinden Türkiye’de kalmıştır. Malakopililer ise Eylül 1924’te Niğde-Ulukışla-Mersin yoluyla Yunanistan’a geçmişlerdir. Beş günlük karantinanın ve 17 günlük bekleyişin ardından Farsala, Selanik, Drama ve Kavala gibi değişik şehirlere gönderilmişlerdir. Selanik’e yerleşenler Yeni Malakopi (Nea Malakopi) adındaki semti kurmuşlardır.

Ünlü heykeltıraş Hakkı Atamulu, 1968/1973 ve 1984-1986 arasında Derinkuyu Belediye Başkanı olarak görev yapmıştır. Heykeltıraş/şair Mehmet Kabak, ressam/yazar Osman Aytekin, jeolog Prof. Dr. Alican Demirkesen Derinkuyu doğumludur.

Kaynak; Faruk Güçlü-Nevşehir İlinde Kavimler Göçü Tarihine Kısa Bakış